Voor nieuworganiseren.nu word ik als adviseur soms gevraagd naar een stappenplan of methodiek. Dan vraag ik mij toch altijd af: Zijn wij adviseurs huichelaars, kwakzalvers, of nog erger, oplichters? Of bieden we juist datgene waar opdrachtgevers behoefte aan hebben: duidelijkheid, hoop op een goede voorspelling en vertrouwen in de toekomst? Wat voor soort adviseur kies jij als opdrachtgever: de Egel of de Vos?
Het kiezen voor een bepaalde methodiek om opdrachten te verwerven is een terugkerend thema in de gesprekken die ik voer met andere adviseurs. Zo kwam laatst weer ter sprake: “Kom gewoon binnen in een organisatie met lean en ga dan de dingen doen die echt nodig zijn.” Je kunt dit huichelarij noemen, maar de werkelijkheid is complexer dan dit. Vaak zijn onze opdrachtgevers degenen die vragen om een duidelijke methodiek, een stappenplan, een voorstel waarin je de uitkomsten van het traject voorspelt.
De Israëlische psycholoog Daniel Kahneman maakt in zijn boek Thinking, Fast and Slow onderscheid tussen twee verschillende experts. Hij gebruikt hiervoor de terminologie uit een essay van filosoof Isaiah Berlin over Tolstoj: ‘de Egel en de Vos’. Egels hebben één waarheid en een duidelijke theorie over de wereld. Ze interpreteren afzonderlijke gebeurtenissen binnen een samenhangend kader, zetten ongeduldig hun stekels op tegen andere dingen die niet zijn zoals zij en hebben vertrouwen in hun voorspellingen. Ze geven fouten niet snel toe, zijn zelfverzekerd en duidelijk. Vossen zijn daarentegen complexe denkers. Ze geloven niet dat één beslissende factor de loop van de geschiedenis bepaalt of het succes van verandering. De Vossen zien in dat de werkelijkheid voortkomt uit interacties van veel verschillende actoren en krachten. Deze worden beïnvloed door blind toeval en brengen vaak grote onvoorspelbare effecten teweeg.
Als ik nu aan jou zou vragen welke adviseur je voorkeur heeft, dan kies je waarschijnlijk voor de Vos. Toch worden er naar mijn mening, en ook die van Kahneman, in de praktijk vooral Egels ingehuurd. Egels met een duidelijke propositie, een toolkit of trendy methodiek die vertrouwen biedt in de voorspelling van de toekomst. Als ik eerlijk ben is dit ook wel te begrijpen. Het is moeilijk om veel geld te betalen voor iemand die van te voren niet het succes van zijn aanpak kan garanderen, die gaat experimenteren zonder dat de uitkomst vaststaat en die net als jij fouten zal maken. Ook snap ik de adviseurs die binnenkomen met een methodiek. Wij mensen doen ons altijd beter voor dan we zijn en wat is er erg aan het bieden van een gevoel van vertrouwen waar de opdrachtnemer behoefte aan heeft?
Voor mij blijft dit toch een zoektocht. Moet ik juist dit vertrouwen bieden, de hoop waarnaar gevraagd wordt, of blijf ik mijn achternaam waardig en laat ik ook in het eerste gesprek met een opdrachtgever zien dat ik een ‘Vos’ ben.