De wondere wereld van Spel
Sinds ik in de wondere wereld van spel en spelen ben gestapt, heb ik meerderde spelmethodes ontdekt. Het begon met het openen van deurtjes van wat er al was, maar al snel had ik behoefte om voor mijzelf in de wirwar van termen en theorieën overzicht te krijgen.
Wil jij ook meer weten over welke vormen van spel er zijn? Of nog belangrijker: hoe kan je spelen toepassen in je werk en jouw organisatie?
In deze blog vind je informatie over, gamification serious play en free play en waarom ik deze methodes wel of juist niet toepas in mijn opdrachten.
Gamification
Gamification betekent het toepassen van spelelementen in de werkcontext, zoals het uitdelen van punten of het introduceren van competitie in een bestaand leerproces. Het doel is om betrokkenheid en motivatie te verhogen door gebruik te maken van spelelementen die we herkennen uit echte spellen. Gamification is doel-georiënteerd en vindt in de open (fysieke) wereld. Zie hiernaast een eigen model gebaseerd op het artikel van Broer The Gamification Inventory
Lees het artikel
Gamification is een bekende term die binnen veel organisaties wordt gebruikt voor het inzetten van spel. Het inzetten van Gamification is een eenvoudige manier om spelelementen toe te voegen aan sessies. Denk bijvoorbeeld aan het verhogen van het groepsgevoel door het toevoegen van wedstrijdelementen en het belonen van de inzet door punten.
Gamification-elementen o.a.: punten, badges, levels en nog veel meer.
Een nadeel van deze aanpak is dat deelnemers vaak te snel punten willen scoren, waardoor ze minder tijd nemen om na te denken over wat ze écht uit de opdracht willen halen. Het draait dan meer om de punten dan om de intrinsieke motivatie om de stof te leren of het gedrag te oefenen. Dit is een bekend risico bij gamification; het leunt te veel op extrinsieke motivatie. Daarom geef ik de voorkeur aan gamification-elementen die minder afleiden van de inhoud en die juist de intrinsieke motivatie van de deelnemer versterken. Zoals het inbouwen van verrassingen en toeval en het maken van keuzes op bijvoorbeeld het verloop van de sessie. Elementen die de ervaring en de betrokkenheid van de deelnemers bij een sessie verhogen.
Gideon Hoogenveen heeft bijvoorbeeld een prachtige kaartenset ontwikkeld met verschillende gamification-technieken.
zie Experience design toolkitSerious Gaming, Applied Change of Spelsimulaties
Als je kijkt naar serious gaming, dan is dit net als gamification doel georiënteerd, echter wordt er vaak gebruik gemaakt van een narratief, metafoor of simulatie om dit leerdoel te bereiken. Het spel wordt gespeeld met een specifiek doel voor ogen, vaak gericht op gedragsverandering, maar het kan ook gaan om het verkrijgen van inzicht of het ontwikkelen van kennis.
Juist dit gedragsaspect fascineert mij enorm in serious games. Vaak geven mensen in sessies of trainingen sociaal wenselijke antwoorden, maar in een goed ontworpen spel of simulatie zie je hun ‘echte’ gedrag. Dit komt doordat ze niet eerst plannen maken of hun antwoorden beredeneren, maar ze in het spel worden uitgedaagd om te laten zien wat ze daadwerkelijk doen. Doordat in het spel opgaan kom hun gedrag meestal overeenkomt met wat men daadwerkelijk in de werksituatie ziet en ervaart.
Zo bootste ik laatst in een sessie een proces na waarin er sprake was van veel frictie in het team. Medewerkers gaven namelijk steeds voorrang aan binnenkomende telefoontjes in plaats van hun eigen werk. Door het inzetten van een simpele spelsimulatie, werd binnen 10 minuten in de sessie duidelijk waar het probleem lag. De rest van de sessie voerden we het gesprek over de oplossingen en het maken van heldere afspraken om ervoor te zorgen dat een ieder ook de tijd had voor hun eigen werk.
Dit is het unieke voordeel van serious games: ze maken gedrag zichtbaar, en dat biedt een waardevol aanknopingspunt voor verdere discussies, herkennen van patronen en fundamentele verandering.
Wat ik in de praktijk echter vaak zie, is dat er wel wordt gekozen voor een spelvorm (bijvoorbeeld door vragenkaarten te gebruiken of opdrachten te laten uitvoeren in een ganzenbordstructuur), maar dat het gedrag van de deelnemers nauwelijks verandert. Deelnemers blijven vaak vanuit hun hoofd werken en geven rationele antwoorden. Hoewel deze methodes prima werken voor kennisoverdracht en verkrijgen van meer inzicht, verandert met meer weten niet automatisch het gedrag en werkwijze.
Karen Sikkema en Michiel Eunen hebben het prachtige boek Spelen Werkt geschreven over game-based leren en spelontwerp, waarin ze dieper ingaan op het gebruik van serious games om leerdoelen te bereiken.
Spelelementen o.a.: speldoel, leerdoel, regels, feedback.
Free Play, Open Play, Spelen
Dit is wat je bij kinderen vaak ziet: spelen zonder vastomlijnd doel of regels. Het draait puur om het plezier van ontdekken, samen spelen, en nieuwe dingen uitproberen. In tegenstelling tot meer gestructureerde spellen, heb je geen doel dat je met dit spelen wil bereiken het gaat om de ervaring zelf.
Linda Valk beschrijft in dit artikel een mooi voorbeeld van open play, waarbij kinderen voortdurend de spelregels aanpassen om het spel leuker te maken. Dit zie ik ook bij mijn eigen kinderen. Door de regels te veranderen zorgen ze ervoor dat iedereen kan blijven meedoen. Als iemand bijvoorbeeld zijn been heeft gestoten, passen ze het spel aan zodat het zittend kan worden gespeeld. Dit toont hoe vrij spelen kan bijdragen aan inclusiviteit.

In mijn sessies probeer ik ook altijd het speelplezier te vergroten. Het 4 Keys to Fun-model helpt me daarbij. Dit model maakt onderscheid in het type speelplezier dat deelnemers ervaren en geeft inzicht in welke acties je hiervoor moet inzetten. Het gaat hierbij om de ervaring van de deelnemers: welke beleving wil je hen meegeven? Vaak probeer ik elementen zoals verrassingen, creativiteit of fantasie in te bouwen, of door speelse objecten neer te leggen waarmee ze mogen experimenteren. Dit helpt om een omgeving te creëren waarin mensen nieuwsgierig blijven en speels kunnen ontdekken.
Spelen o.a.: verbinding, uitdaging, ontdekken en zingeving.
Samenvatting
Deze drie vormen van spel hebben elk hun eigen voor- en nadelen, en ik gebruik ze op verschillende manieren in mijn opdrachten. Gamification helpt bij het verhogen van de ervaring en betrokkenheid, serious games maken gedrag zichtbaar en free play biedt ruimte voor creativiteit en inclusiviteit. Of je nu spelelementen wilt gebruiken in je werk of je team wilt uitdagen met een serious game, de mogelijkheden zijn eindeloos. Wil je op de hoogte blijven van ideeën, ervaringen en theorie over spelvormen in je werk? Schrijf je dan in voor mijn maandelijkse Playboost. Link
Schrijf je in voor de maandelijke Play Boost